Geschiedenis Immanuëlkerk

De wijk Nieuweland is tussen 1990 en 1998 gebouwd in een gedeelte van de vroegere polder Buitenland. Deze polder is in 1531 ontstaan, nadat de Middeldijk aangelegd was. De polder was oorspronkelijk 452 hectare groot en werd in het noorden begrensd door de Voordijk, in het oosten door de Ziedewijdsedijk, in het zuiden door de Middeldijk en in het oosten door de Bakkersdijk. Midden door deze voormalige polder loopt sinds de jaren zestig in noord-zuidrichting de A29. De wijk Nieuweland ligt er aan de oostzijde naast.

Voor de ontwikkeling van Nieuweland was aan de oostzijde van de A29 een hoge geluidwerende voorziening noodzakelijk. Vanwege het landelijke karakter van Barendrecht is gekozen voor een aarden wal. Passend bij het dijkenkarakter van Barendrecht en recreatief bruikbaar!

De wijk Nieuweland is in twee hoofddelen gerealiseerd. Het zuidelijke deel vanaf 1990 met een ontsluiting ia de Strausslaan vanaf de Middeldijk, maar de tweede fase daarvan en het gehele noordelijke deel zijn via de gezamenlijke hoofdontsluiting, de Bachlaan, op de rondweg, de Sweelincklaan, aangesloten.

Nieuweland telt 1980 woningen en heeft per 1-1-2019 5.121 inwoners, gemiddeld 2,59 per woning.

Bij de opzet van de wijk is goed nagedacht over ruimtelijke opzet. Zo zijn er lange zichtlijnen van singels, in het zuidelijke deel van de wijk bewust gericht op de watertoren in de dorpskern om het gevoel van afstand te beperken en in het noordelijk deel met symmetrische architectonische ensembles.

De Immanuëlkerk is een protestantse kerk. Terwijl katholieke kerken doorgaans in de vorm van een kruis zijn gebouwd, hebben protestantse kerken meestal een rechthoekige plattegrond. Katholieken hebben de neiging om de gelovigen rondom het altaar te scharen. In een protestantse kerk zitten de hoorders rondom het Woord (de preekstoel) geschaard.

Aanzicht van de kerk en vorm van het dak
De kerkzaal heeft een vierkante basisvorm, diagonaal afgedekt met een schuin dak. Het laagste punt van de kerkzaal heeft een vrije hoogte van 7 meter, het hoogste punt een vrije hoogte van 8,5 meter.
De driehoekige dakvlakken (‘vlinderdak’) geven het gebouw een markante verschijningsvorm. Vanuit verschillende zichthoeken heb je een steeds wisselend beeld van het gebouw. De vlindervorm sluit ook aan bij het dichtbij gelegen gebouw van Humanitas. De dakbedekking bestaat uit stonewold pannen antraciet.
Er is goed gekeken naar de omgeving van de kerk. In het winkelcentrum is gekozen voor een Romeinse stijl, met stenen met een lichte kleur. De architect en leden van onze kerk hebben ervoor gekozen dezelfde kleur stenen te gebruiken. De buitenwand van de kerkzaal is gemetseld met stenen perzik-grofbezand (Kortemark). De bijgebouwen hebben een buitenwand van gele, grofbezande stenen. De speklaag, een horizontale versiering in een gevel, is in een zachte kleur rood uitgevoerd.
Behalve van de lichte steenkleur, is er ook veel gebruik gemaakt van de kleur blauw. De trespa boeiboorden, de deuren, de posten van de ramen en de hekken voor de kerk hebben allemaal een donkerblauwe kleur. Ook binnen in de kerk is er veel gebruik gemaakt van de blauwe kleur.

Water als symbool
Water was bij het ontwerp een belangrijk uitgangspunt. Van het hoge dak stroomt het hemelwater achter de preekstoel langs de gevel naar beneden. Daar wordt het water opgevangen in een bassin. In het bassin is een fontein in de vorm van een bol van natuursteen geplaatst, waarvan de pomp momenteel helaas niet werkt. Als de opzet werkt, kun je zien hoe datgene wat vanuit de hemel wordt ontvangen weer wordt verspreid de wereld in. Een bijzondere symboliek! Vanuit de kerkzaal was het stromende water zichtbaar door een spleet tussen de twee delen van de toren.
Er is in twee delen een raam van hardglas aangebracht met een dikte van 6 mm. Omdat dit raam zich achter de preekstoel bevond en voor veel tegenlicht zorgde bij de kerkgangers, is het bij wijze van zonwering afgeplakt met gekleurd folie.

Torens, een klok en een Christusmonogram
Het is voor de kerk van nu een uitdaging om aanwezig te zijn in de wereld. Dat mag ook in de bouw worden gezien. Een van de dingen waarin een kerkgebouw zich onderscheidt van de naastgelegen sporthal is de toren. Een kerktoren is bij uitstek een heenwijzing naar Boven, naar de Heer van de kerk. Ook ’s nachts zijn de torens zichtbaar. In het bassin bevinden zich 3 lampen die de toren bij nacht aanlichten.
Als je voor de kerk staat zie je een dubbele toren, het sculptuur bestaat uit twee schalen van massief beton in naturelkleur, met daartussen een lichtspleet van 50 centimeter. Omdat de toren het beeldmerk vormt van de kerk is gekozen voor ‘schoon beton’, dat wil zeggen beton zonder afwerking. De betonnen sculptuur vormt zo een contrast met de bakstenen muren.
De toren is niet in delen opgebouwd, maar op de plek zelf gestort. Bij vervaardiging in delen in een fabriek zou het beton gladder van structuur zijn geworden, maar de naden van de onderdelen zouden dan zichtbaar zijn gebleven. Nu is het een toren ‘uit één stuk’ geworden. De kijker krijgt daardoor een indruk van duurzaamheid, massiviteit en van het christelijke begrip eeuwigheid.
In de hoogste toren bevindt zich de luidklok en op de andere toren is het Christusmonogram Pax Christi aangebracht. Naast het kruis en het ichthussymbool (de vis) zijn de letters X (= Ch) en P (= r) de belangrijkste symbolen om Jezus Christus mee aan te duiden. De luidklok komt uit de torenspits van de Driesprongkerk van Teteringen die in 1995 werd gesloopt. Op de voormuur van de kerk is door de siersmid Gert Hoefakker uit Garderen de naam van de Immanuëlkerk aangebracht. Tussen de sculpturen in zijn stalen buizen geplaatst, die donkerblauw zijn geschilderd.

Entree: een geleidelijke overgang van buiten naar binnen
De hoofdingang is gesitueerd aan de drukste kant van het gebouw. Dat is een uitnodiging naar de wijk om binnen te komen. Er is ook een ingang die aansluit op het parkeerterrein bij de sporthal. Volgens de architect Herman Hertzberger (een leermeester van architect De Putter die de kerk ontworpen heeft) is de ruimte die zich tussen buiten en binnen bevindt belangrijk. Je moet niet zomaar een deur in de voorgevel maken, er moet een geleidelijke overgang zijn. Bij de kerk is deze zichtbaar in de stalen (verzinkte) pergola bij de entree, die leidt tot een luifel voordat je via een hal de kerk binnenkomt.

Als je van de hal de kerkzaal binnengaat ervaar je een contrast: dan kom je in het licht en de ruimte. De binnenwand van de kerkzaal bestaat uit lichte stenen, ivoorwitte kleur en fijnbezand (Zonnebeke).
De kerkzaal heeft weinig ramen; net onder het plafond loopt een rand van glas. Daardoor is er wel lichtinval, maar geen uitzicht. Dat geeft een typisch kerkelijke sfeer. De buitenwereld is voor de gemeente even niet van belang, dit is een afgezonderde plek. De verticale lijn, de ontmoeting met God, staat dus voorop.
De zalen rondom de kerkzaal hebben juist veel ramen. Daar staat de horizontale lijn voorop, de ontmoeting van gemeenteleden met elkaar en met de buitenwereld.
De kerkzaal heeft de kwartvorm van een cirkel en is ingericht in een amfitheater-opstelling. Daardoor zijn de zichtlijnen vanaf de zitplaatsen kort. Deze opstelling bevordert ook het saamhorigheidsgevoel.
Het aantal vaste zitplaatsen is 588.

Liturgisch centrum
De kerkzaal is ingericht op het gebruik rond de verkondiging van het Woord in de prediking. De kansel met kanselbijbel staat letterlijk en figuurlijk centraal. Toch is het kerkgebouw niet slechts een gehoorzaal. Het kerkgebouw is een plaats van ontmoeting tussen God en Zijn gemeente: een huis waarin het levende Woord wordt gehoord en waar de gemeente antwoordt in lofzangen en gebed.
Naast de prediking nemen ook de sacramenten van doop en avondmaal een belangrijke plaats in. Het liturgisch centrum is de ruimte waar de preekstoel, de (gestileerde) avondmaalstafel en het doopvont staan. Het liturgisch centrum van de Immanuëlkerk ligt 20 cm hoger dan de basis van de kerkzaal. Het verhoogde gedeelte, het platform, heeft een ronde vorm: als armen die rondom als het ware naar buiten reiken. Bedoeld om de mensen van buiten te bereiken.
De preekstoel staat op een steen in de vorm van een rechthoek, het doopvont op een steen in de vorm van een driehoek en de poot onder de avondmaalstafeltafel is een ronde vorm. Drie basisvormen: rechthoek, driehoek en cirkel. Alles is uitgevoerd in blank essenhout.

Preekstoel
De kanselbijbel ligt bovenop de hardstenen pilaar. Daarmee wordt de betekenis van het Woord onderstreept. De predikant is boodschapper namens God: daarom staat de preekstoel hoog. De predikant is als gemeentelid echter zelf ook een onderdeel van de gemeente. Daarom moet een preekstoel niet boven de gemeente verheven zijn. De preekstoel ‘zweeft’ door een open structuur aan de rechterkant. Het effect daarvan is dat de hoogte minder opvalt. Het trapje omhoog aan de linkerkant dat de vloer met de preekstoel verbindt is bijna niet zichtbaar.
De kansel en de avondmaalstafel zijn gebouwd door gemeenteleden.

Doopvont
Het doopvont staat op een hardstenen driehoek. Deze basisvorm verwijst naar de Drie-eenheid. Bij de doop wordt de dopeling driemaal met water besprenkeld: in de naam van de Vader, de Zoon en van de Heilige Geest.

Avondmaalstafel
De avondmaalstafel in het liturgisch centrum staat op een ronde hard-stenen poot. Het tafelblad heeft de vorm van een golf. Dat sluit aan bij de symboliek van het water dat reinigt en laaft.
Als het Heilig Avondmaal wordt bediend wordt deze tafel niet gebruikt. Vóór de kansel wordt dan een aantal tafels opgesteld met stoelen waarop de gemeenteleden kunnen zitten. Het Heilig Avondmaal wordt voorin de kerk gevierd. Er is daarom ruimte genoeg om de avondmaalstafels met stoelen neer te zetten als het brood wordt gedeeld en de wijn wordt geschonken.

Bij de nieuwbouw van de kerk is er bewust voor gekozen om met een gering budget een orgel aan te schaffen. In de rooms-katholieke kerk aan het Breeplein te Rotterdam stond er een orgel te koop voor een klein bedrag. Dit orgel is gekocht en boven op de galerij van de kerk geplaatst.
In 1998 is er een orgelcommissie opgericht. Deze commissie heeft diverse vergaderingen belegd om te kijken wat de beste oplossing zou zijn voor de
aankoop van een nieuw of gebruikt orgel.

Er is onderzoek gedaan naar een pijporgel en naar een elektronisch kerkorgel. We hebben de Landelijke Orgelcommissie van de Nederlandse Hervormde Kerk gevraagd om advies over de keuze voor een nieuw of gebruikt pijporgel en ook over de beste oplossing voor de plek van het orgel.
Dat kon op de galerij zijn of voorin de kerk aan de rechterkant. De linkerkant kwam niet in aanmerking, omdat een eventuele uitbreiding van de kerk aan die kant zou plaatsvinden. Ook bleek aan de rechterkant bij de bouw al rekening gehouden te zijn met een orgel, want daar zitten ook heipalen in de grond. Een pijporgel bleek alleen op de galerij te kunnen staan na aanpassingen aan de constructie. Dat zou weer kosten met zich meebrengen, dus die optie viel snel af.

De keuze voor een pijporgel of elektronisch orgel was best een moeilijk punt. Uiteindelijk hebben we gekozen voor een digitaal kerkorgel. Dat houdt in dat de stemmen op ons huidige orgel digitaal opgenomen zijn (‘gesampled’) van diverse orgels in Nederland en daarbuiten. Het zijn dus
echte pijporgelregisters die je hoort. Het kan dus bijv. zijn dat wij een Trompet 8’ hebben uit de Bavokerk in Haarlem en een Roerfluit 8’ uit de
Bovenkerk in Kampen. Het voordeel van een elektronisch orgel is vooral de prijs. Dit orgel heeft 95.000 gulden gekost en heeft een minimale levensduur van 30 jaar. Een pijporgel nieuw zou 500.000/600.000 gulden gaan kosten en heeft een veel langere levensduur van wellicht honderden jaren. We hebben naar een gebruikt pijporgel gezocht, maar dat was op dat moment niet te vinden, want veel orgels staan op een galerij en die zijn dus niet geschikt voor onze kerk. Wij moesten een staand orgel hebben voorin de kerk. Een elektronisch orgel heeft heel weinig onderhoud nodig, een pijporgel moet elk jaar onderhouden worden en hoe ouder het orgel is, hoe duurder het wordt. Een pijporgel moet elk jaar gestemd worden, een elektronisch orgel nooit. Een pijporgel stelt hoge eisen aan luchtvochtigheid en temperatuur in een kerkgebouw, bij een elektronisch orgel is dat niet aan de orde.
Vroeger waren elektronische orgels niet draagkrachtig genoeg voor gemeentezang, maar de huidige digitale orgels kunnen daar prima tegenop. De meeste mensen horen het verschil nog niet eens!

Wij hebben gekozen voor een Monarke orgel, gemaakt door Johannes Orgelbouw in Ede. Het orgel heeft 33 stemmen. De toetsen zijn van hout i.p.v. kunststof. Dat speelt veel fijner en plakt ook niet zo bij warm weer.

Het orgel is geplaatst in 2002.

Ons kerkorgel heeft echte orgelpijpen in het front, maar er komt geen geluid uit deze pijpen: het zijn sierpijpen. In het orgel zit een computer die
alle orgelregisters bevat. Het geluid komt naar buiten d.m.v. 36 versterkers. De buitenkant van het orgel ziet eruit als een echt pijporgel met
trekregisters, maar de pijpen zijn dus loze pijpen.